ΑΓΩΝΑΣ ΘΕΟΓΝΩΣΙΑΣ

Ἀγώνας Θεογνωσίας Ὁ βαθιὰ προσωπικὸς χαρακτήρας καὶ ἡ «ἄπειρη» εἰλικρίνεια, ποὺ χαρακτηρίζουν τὶς ἐπιστολές, ἀντανακλοῦν μὲ ἀλάθητο τρόπο τὴν ἐσωτερικὴ ζέση τοῦ πνεύματος τοῦ νεαροῦ τότε ἀσκητοῦ Σωφρονίου. Ἀποκαλύπτουν ἐν μέρει τὰ μυστικὰ τῆς καρδιᾶς του, ποὺ κατακλύζεται ἀπὸ τὸ πῦρ τῆς ἀγάπης του πρὸς τὸν Χριστό. Διαβάζοντάς τα ὁ καθένας μπορεῖ νὰ ἀντλήσει ψυχικὴ ὠφέλεια, νὰ ἐνισχυθεῖ στὴν πίστη καὶ νὰ γευθεῖ πνευματικὴ παρηγοριά. Δύσκολα μπορεῖ νὰ ἐκλάβει κάποιος τὶς ἐπιστολὲς αὐτὲς ὡς μέσο γενικῆς ποδηγετήσεως στὴν πνευματικὴ ζωή. Ἄλλωστε ὁ ἴδιος ὁ Γέροντας παρατηρεῖ: «ὅ,τι γράφεται σὲ συγκεκριμένο πρόσωπο καὶ κάτω ἀπὸ εἰδικὲς συνθῆκες… ἀπὸ κάθε ἄποψη προορίζεται γιὰ κάποια μεταβατικὴ περίοδο».

Οὶ ἐπιστολὲς πρὸς τὸν Δαβὶδ Μπάλφουρ, ποὺ περιλαμβάνονται στὸ βιβλίο «Ἀγώνας Θεογνωσίας», εἶναι τὰ πρῶτα πνευματικὰ κείμενα τοῦ Γέροντος Σωφρονίου. Τὰ χρόνια τῆς ζωῆς του ποὺ προηγήθηκαν τῆς ἀλληλογραφίας χαρακτηρίζονται ἀπὸ τὴν ἔντονη ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ, τοῦ Θείου Ἀπολύτου. Ποτὲ δὲν ἔπαψε νὰ ἀναζητᾶ τὸν τρόπο ὑπερβάσεως τῶν ὁρίων τῆς πρόσκαιρης ζωῆς, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τὸν λόγο του, «τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου δὲν ἀποδέχεται τὴν ἰδέα τοῦ θανάτου».

Οἱ ἐπιστολὲς αὐτὲς ἀνταποκρίνονταν οὐσιαστικὰ στὶς τρέχουσες πνευματικὲς ἀνάγκες τοῦ παραλήπτη τους. Παρόλα αὐτὰ ἐδῶ ἐνυπάρχει ὁλόκληρη ἡ θεολογία του. Ἤδη στὴ νεαρὴ αὐτὴ ἡλικία του δηλαδὴ ὁ Γέροντας Σωφρόνιος εἶχε διαμορφώσει τὴν ἄρτια δογματικὴ συνείδησή του. Ἡ ἰδιαίτερη ὅμως ἀξία τῶν ἐπιστολῶν ἔγκειται στὸ ὅτι παρουσιάζει τὴ θεολογία του μὲ ποιμαντικὴ προοπτική. Τὴ διατυπώνει σὲ ἄμεση σχέση μὲ τὰ ἐρωτήματα τοῦ παραλήπτη τους, ποὺ ἐκφράζει τὴν προβληματικὴ τῆς Δύσεως. Κρίνοντας πλέον ἐκ τῶν ὑστέρων, βλέπουμε ὅτι ἡ θαυμαστὴ Πρόνοια τοῦ Θεοῦ προετοίμαζε τὸν Γέροντα γιὰ τὸν μετέπειτα διάλογό του μὲ τὴ Δύση, ὅπου κατόρθωσε τελικὰ νὰ δώσει καίριες ἀπαντήσεις στὶς πνευματικές της ἀναζητήσεις.

Ὁ Γέροντας δὲν ἤθελε, ὅσο ζοῦσε νὰ διαβαστοῦν τὰ γράμματα αὐτὰ ἀπὸ ἄλλους, καθὼς μέσα ἀπὸ αὐτὰ ἀποκαλύπτονται πολλὰ βαθιὰ προσωπικά του βιώματα. Ἀργότερα ὁμολογοῦσε στὸν Μπάλφουρ: «Ἀπὸ ἀπειρία ἔγραφα σὲ σένα γιὰ τὸν ἑαυτό μου, γιὰ ὅσα σκεφτόμουν καὶ ζοῦσα· γιὰ τὸ πῶς ὁ ἴδιος πάλευα ἐνάντια στὸ ἕνα ἢ τὸ ἄλλο πάθος… Τώρα δὲν θὰ ἔγραφα πολλὰ ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ ἐπέτρεψα τότε στὸν ἑαυτό μου. Τὸ παρελθὸν ὅμως ὡς “γεγονὸς” δὲν διαγράφεται ἀπὸ τὴ ζωή. Μποροῦμε νὰ τὸ καλύψουμε μὲ τὴ μετάνοια, νὰ τὸ καταστήσουμε ἀνίσχυρο ἀπέναντι στὴν αἰωνιότητα, ἀλλὰ ὡς ἱστορικὸ γεγονὸς μένει ὁριστικῶς ἀμετάβλητο. Δὲν εἶμαι, βέβαια, ὁ πρῶτος στὸν ὁποῖο ἔλαχε νὰ αἰσθανθεῖ ντροπὴ γιὰ τὸ παρελθόν του, γιὰ κάποιον ἄκαιρο λόγο ποὺ εἶπε ἢ ἔγραψε. Ἀλλὰ καὶ σὲ αὐτὸ βρίσκω ἤδη κάποια ἱκανοποίηση, ὅτι ἔστω καὶ στὰ χρόνια ποὺ ἀκολούθησαν μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία νὰ ἀναλογισθῶ τὰ λάθη ποὺ ἔκανα νωρίτερα».
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πρῶτο Μέρος
Η ΘΕΙΑ ΚΛΗΣΗ

Ἐπιστολὴ 1:
ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΙΣΜΟ
Τὸ ἀναπόφευκτο τῶν θλίψεων πρὸς ἀπόκτηση τῶν Θείων δωρεῶν. Ἀμφιβολίες στὴν πίστη. Λογισμοὶ καὶ πάλη μαζί τους. Πνευματικὴ πρόοδος καὶ ἐνίσχυση στὸν ἀγώνα. Ἀλληλογραφία μὲ τοὺς καθολικούς. Ὁ γέροντας.

Ἐπιστολὴ 2:
ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Ἡ πνευματικὴ ὁμόνοια. Ὁ Σταυρὸς καὶ ὁ λόγος γι᾿ αὐτόν. Ἡ πνευματικὴ ἀνδρεία. Ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ θανάτου. Ἡ ἐνέργεια τῆς θείας χάριτος. Μετάνοια— ἀρχὴ τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Ἐπιστολὴ 3:
ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ
Ἡ νίκη στοὺς πειρασμούς. Ἡ «σκληρότητα» τοῦ γραπτοῦ λόγου.
Δεύτερο Μέρος
ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

Ἐπιστολὴ 4:
ΝΕΑ ΑΡΧΗ
Ἡ ἀληθινὴ κοινωνία τῆς χάριτος. Ἡ εὐγένεια τῆς ψυχῆς. Τὰ αἰσθήματα τῆς χάριτος. Ἡ δωρεὰ τῆς πίστεως. Στὸν ἄνθρωπο τῆς ὑπακοῆς ἡ χάρη ἀντικαθιστᾶ τὸν γέροντα.

Ἐπιστολὴ 5:
Η ΣΤΑΥΡΙΚΗ ΟΔΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Ἡ χαρὰ στὶς θλίψεις. Ἡ προσευχὴ γεννιέται στὶς περιστάσεις. Ἡ σταύρωση τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Οἱ θλίψεις εἶναι σφραγίδα τῆς ἐκλογῆς μας ἀπὸ τὸν Θεό. Ἀπὸ τὸ ψυχικὸ στὸ πνευματικό. Ἡ νοερὰ προσευχὴ καὶ οἱ ἀκολουθίες. Τὸ πένθος καὶ ὁ τρόπος προσελεύσεως στὸν Θεό.

Ἐπιστολὴ 6:
ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
Ἐσωτερικὴ ἐργασία — «ἑνός ἐστι χρεία». Πνευματικὴ καὶ σαρκικὴ εὐχαρίστηση. Ἐπιλογὴ γέροντος. «Στήκετε ἐν τῇ πίστῃ». Τὸ ἀληθινὰ μεγάλο. Ἡ κατανόηση τοῦ Σταυροῦ καὶ ὁ ἆθλος τῆς πίστεως. Ἡ ἀρχὴ τῆς πνευματικῆς ζωῆς — ὁ ἀγώνας κατὰ τῶν παθῶν. Ἡ γνώση τῆς ἀλήθειας καὶ ἡ πνευματικὴ βάση γιὰ τὴν ἀπόκτησή της.

Ἐπιστολὴ 7:
Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΥΠΑΚΟΗΣ
Προσκόμματα στὴν πίστη. Πῶς νὰ βρεῖ κάποιος γέροντα καὶ πῶς νὰ δέχεται τὸ λόγο του (λόγος ἀπὸ τὴ χάρη, ἀπὸ τὴν πείρα καὶ πρὸς παράκληση). Ἡ τήρηση τοῦ λόγου. Ἡ βεβαίωση στὴν Ὀρθοδοξία. Λόγος γιὰ τοὺς τρεῖς σταυρούς. «Κράτα τὸ νοῦ σου στὸν ἅδη». Γιὰ τὴ μεγάλη χάρη.

Ἐπιστολὴ 8:
ΝΟΕΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑ
Ἡ ἀλληλογραφία εὐνοεῖ τὴν ἀποφυγὴ τῆς ἐπιπόλαιας ἐξοικείωσης. Ἡ συμβουλὴ τοῦ Γέροντα Σιλουανοῦ —καλύτερα νὰ προσευχόμαστε καθαρά. Ἡ νοερὰ ἐργασία. Ἡ συμβουλὴ τοῦ Γέροντα Σιλουανοῦ γιὰ τὸ πῶς νὰ μιλᾶμε στοὺς γονεῖς.

Ἐπιστολὴ 9:
Ο ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΛΙΨΗ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ
Οἱ πληγὲς τῆς μητρικῆς καρδιᾶς. Ὁ τρόπος ὁμιλίας μὲ τὴ μητέρα. Ἡ ἀπόφαση τοῦ ἐπισκόπου.

Ἐπιστολὴ 10:
ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΚΟΥΡΑΣ
Ἡ μοναχικὴ κουρά. Ἡ ὑπακοὴ στὸν Ἐπίσκοπο.

Ἐπιστολὴ 11:
Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ
Ἡ διαφύλαξη τῶν μυστικῶν τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Πῶς ἁρμόζει νὰ μιλᾶμε μὲ τοὺς ἀνθρώπους. Ἡ δευτερεύουσα θέση τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης καὶ κουλτούρας. Οἱ πλάνες τοῦ οἰκουμενισμοῦ. «Τὸ καλύτερο εἶναι ἐκεῖνο ποὺ συμφωνεῖ μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ». Ὁ Γέροντας Σιλουανός. «Μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου, τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου» καὶ οἱ ἐπισκέψεις τῆς χάριτος. Τὸ μυστήριο τοῦ Χριστιανισμοῦ. Ἡ ταπείνωση, ἡ ὑπακοὴ καὶ οἱ θλίψεις. Ἡ μείωση τοῦ χαρίσματος τῆς πίστεως. Οἱ λογισμοί. Τὰ λάθη τῶν Καθολικῶν. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ δικαιοσύνη. «Τὸν Θεὸν φοβοῦ καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ φύλασσε» εἶναι ὁ ὀρθόδοξος «μυστικισμός». Στὸ χριστιανισμὸ εἶναι «ὅλα ἀντίστροφα».

Ἐπιστολὴ 12:
ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ἡ θεία ὑπεροχὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ἡ μετάνοια ὡς μοναδικὴ ὁδὸς πρὸς τὴν υἱοθεσία. Ὁ κανόνας στὴν προσευχή. Ἡ ὁμοίωση μὲ τὸν Χριστὸ στὴν ζωὴ καὶ στὴν ἐξωτερικὴ ὄψη.

Ἐπιστολὴ 13:
Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ
Προσευχὴ μὲ καθαρὸ νοῦ. Βιβλία γιὰ τὴ νοερὰ ἐργασία. Ἡ τάξη στὴν πνευματικὴ ἀνάπτυξη τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ καθοδηγητές. Πρέπει νὰ κατεβάσουμε τὸν ἑαυτό μας στὸν ἅδη. Καρδιὰ σάρκινη καὶ πνευματικὴ καὶ ἡ ὁδὸς πρὸς αὐτήν. Διψυχία. Γιὰ τὸ ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἐπιθυμοῦμε τίποτε.

Ἐπιστολὴ 14:
ΑΓΑΠΗ ΩΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΣ
Μέριμνα γιὰ τὴ μητέρα. Ὁ ἀγώνας μὲ στόχο τὴν ἀγάπη. Ἡ διακονία τῶν ἀδελφῶν. Λιγότερη προσοχὴ στὸν κόσμο.
Τρίτο Μέρος
ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

Ἐπιστολὴ 15:
ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ-ΣΗΜΕΙΟ ΘΕΙΑΣ ΕΚΛΟΓΗΣ
Ἡ ἀνδρεία στὶς θλίψεις εἶναι εὐδοκία τοῦ Θεοῦ πρὸς ἐμᾶς. Ἡ εὐχαριστία τοῦ Θεοῦ γι᾿ αὐτές. Οἱ θλίψεις ὡς ὁδὸς πρὸς τὴ θέωση.

Ἐπιστολὴ 16:
ΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ
Σχετικὰ μὲ τοὺς συγγενεῖς, τοὺς«οἰκείους». Ἡ μετάφραση τῶν ἀσκητικῶν συγγραμμάτων. Ἡ ἁμαρτία τῆς σαρκικῆς ἐπιθυμίας.

Ἐπιστολὴ 17:
Η ΚΟΥΡΑ
Συγχαρητήρια γιὰ τὴ μοναχικὴ κουρά.

Ἐπιστολὴ 18:
Η ΒΙΩΣΗ ΠΕΙΡΑΣΜΟΥ
Γιὰ τὴν ἀγάπη χρειάζεται πάλη. Ἡ προσευχὴ τοῦ ἑνὸς γιὰ τὸν ἄλλο. Αὐτομεμψία. Ἔνδεια ὑλικὴ καὶ πνευματική. Ὁ σεβασμὸς τοῦ π. Σωφρονίου γιὰ τὴν ρωσικὴ Ἐκκλησία.

Ἐπιστολὴ 19:
Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΑΓΩΝΑΣ
Τὸ ἀναπόφευκτο τῶν θλίψεων γιὰ τὴν πρόσληψη τῆς χάριτος. Ἡ πάλη μὲ τὸν κόσμο. Μόνο ἡ σωτηρία μας πρέπει νὰ μπαίνει μπροστά. «Ἀπὸ τὸν σταυρὸ δὲν κατεβαίνουν, ἀλλὰ τοὺς κατεβάζουν». Ἡ πάλη μὲ τὴ σαρκικὴ ἐπιθυμία. «Ὁ χριστιανὸς πρέπει πρωτίστως νὰ εἶναι ἀσκητής».

Ἐπιστολὴ 20:
Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΥ
Τὸ Παρίσι. Ὁ Γέροντας Σιλουανός.

Ἐπιστολὴ 21:
Η ΠΑΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
Ἡ λήψη τοῦ μεγάλου σχήματος. Γιὰ νὰ ζήσεις μὲ τοὺς ἀνθρώπους εἰρηνικὰ πρέπει νὰ ὑποχωρεῖς. Ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ εἶναι ζωὴ αἰώνια. Γιὰ τὸ χρόνο καὶ τὴν αἰωνιότητα.

Ἐπιστολὴ 22:
ΖΩΗ, ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ
Ἡ προσέγγιση τοῦ θανάτου καὶ ἡ αἰώνια ζωή. Γιὰ τὴν πασχαλινὴ ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ.
Τέταρτο Μέρος
Η ΡΗΞΗ

Ἐπιστολὴ 23:
«ΑΣ ZΗΣΕΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΤΟΥ»
Ἡ ἀδελφότητα «Ζωή». Ἡ ἀποταγὴ τοῦ κόσμου εἶναι ὁ ἀδιάλειπτος ἀγώνας ὅλης τῆς ζωῆς. Ἡ οὐσία τῆς χριστιανικῆς ὑπακοῆς. Συνομιλία μὲ τὸν Γέροντα Σιλουανό. Ὁ Γέροντας δὲν εἶναι μαντεῖο. Οἱ ἀπαντήσεις τῶν γερόντων “κατὰ τὴν καρδίαν” αὐτῶν ποὺ ἐρωτοῦν.

Ἐπιστολὴ 24:
ΤΟ ΘΕΙΟ ΘΕΛΗΜΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟΝ ΓΟΛΓΟΘΑ
Ἡ ἀπονομὴ τίτλου. Ἡ γνώση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ. Τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννου τοῦ Σταυροῦ.

Ἐπιστολὴ 25:
Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ
Τὸ μεγαλεῖο τῆς κλήσεως καὶ ἡ προσωπικὴ μηδαμινότητα. Ἡ συνάντηση μὲ τὸν π. Ἰωάννη Σαχοφσκόϋ. Ὁ μοναχισμός. «Ζωντανοὶ στὸν ἅδη». Ὁ ἀγώνας γιὰ αὐτογνωσία. Ἡ ἀπέκδυση τοῦ κτιστοῦ κόσμου. Ἡ κάμψη τοῦ μοναχισμοῦ στὸν Ἄθω. Γιὰ τὸν Ἰωάννη τοῦ Σταυροῦ. Τὰ βάσανα καὶ τὸ καθαρτήριο.
Πέμπτο Μέρος
ΕΚΤΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Ἐπιστολὴ 26:
ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΚΟΣΜΟΥ
Ἡ χριστιανικὴ ψυχὴ δὲν μπορεῖ νὰ μὴν πάσχει στὸν κόσμο αὐτόν. Ἡ προσευχὴ γιὰ τὴν εἰρήνη στὸν κόσμο. Ἡ στέρηση ὡς ὁδὸς γνώσεως τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Ἡ ἀλληλοδιαδοχὴ κυμάτων σκότους καὶ φωτὸς εἶναι ἡ μοίρα τοῦ μοναχοῦ. Ἡ ἀκαταμάχητη ἄγνοια.

Ἐπιστολὴ 27:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΨΥΧΗΣ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ ΔΕΣΜΑ
Τὰ «δεσμὰ» τοῦ μοναχισμοῦ καὶ τῆς ἱερωσύνης. Οἱ διωγμοὶ κατὰ τοῦ μοναχισμοῦ. Ἡ ἐλευθερία ποὺ μᾶς δόθηκε μὲ τὸν Χριστό. Δὲν ὑπάρχει χριστιανισμὸς ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Ἡ κληρονομιὰ τῶν Ἁγίων. Η ψυχὴ παραμένει ἐλεύθερη παρόλες τὶς δεσμεύσεις. Ἡ σχέση τῆς ἐσωτερικῆς πνευματικῆς ζωῆς μὲ τὶς δογματικὲς ἀντιλήψεις.

Ἐπιστολὴ 28:
Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ
Ἡ τραγωδία τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελεῖ σκληρὴ πραγματικότητα. Ἡ πάλη γιὰ τὴν ἐσωτερικὴ ἐλευθερία. Ἡ «πάλη» μὲ τὸν Θεὸ γιὰ τὴν εἰρήνη. Ἡ ἀφομοίωση καὶ ὁμοίωση μὲ τὸν Χριστό. Τὸ ἀδύνατο τῆς χωρὶς δογματικὴ βάση πίστεως, τοῦ χωρὶς Ἐκκλησία καὶ ἄσκηση χριστιανισμοῦ. Ἡ στενότητα τῶν ὁμολογιακῶν πλαισίων. Ἐκκλησία, δόγμα καὶ ἀσκητικὴ ἀποτελοῦν ἑνιαία πραγματικότητα. Ἡ ἱεραρχία τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν. Οἱ θετικὲς καὶ ἀρνητικὲς μορφὲς τοῦ ἀσκητισμοῦ. Σὲ τί συνίσταται ἡ ὀρθόδοξη παράδοση.

Ἐπιστολὴ 29:
Ο ΣΤΑYΡΟΣ ΤΟY ΧΡΙΣΤΟY
Ἡ σχέση μεταξὺ τοῦ προσωπικοῦ καὶ πανανθρώπινου εἶναι. Ὁ σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ ἀποτελεῖ τὸ ὀχυρὸ ἐνάντια σὲ ὅλους τοὺς λογισμούς.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ἐπιστολὴ 30:
Ο ΘΕΟΣ ΑΓΑΠΗ ΕΣΤΙ
Ὁ Θεὸς εἶναι ἀγάπη. Ἡ μακαριότητα τῆς ἀγάπης. Ὁ μοναχισμὸς ὡς πληρότητα τοῦ ἀνθρώπινου εἶναι.
Παράρτημα Ι
ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟY ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΣΩΦΡΟΝΙΟY

1. Η YΠΑΚΟΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟYΣΙΑ ΓΕΡΟΝΤΑ
Ἡ ἀγαθὴ διάθεση γιὰ τὴν ὑπακοή. Ἡ ἀποφυγὴ τῆς πρωτοβουλίας. Ἀπὸ τὴν ἀποκοπὴ τοῦ θελήματος στὴν καθαρότητα τοῦ νοῦ καὶ τὴν ἀφομοίωση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Σκοπὸς ἡ Θεογνωσία καὶ ὄχι ἡ ἠθική. Ἡ καθοδήγηση μέσα ἀπὸ τὰ ἁγιοπατερικὰ βιβλία καὶ τὴν ὑπακοὴ σὲ ὅλους.

2. Η ΧΑΡΗ ΚΑΙ ΤΟ ΨYΧΙΚΟ-ΠΝΕYΜΑΤΙΚΟ
Ἡ ἀδιόρατη ἐνέργεια τῆς χάριτος. Ἡ τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας. Τὸ σκληρὸ στρῶμα. Ἡ διαφορὰ μεταξὺ «ψυχικοῦ» καὶ «σαρκικοῦ».

3. Η ΘΕΙΑ ΧΑΡΗ ΚΑΙ Η ΕΛΕYΘΕΡΙΑ ΤΟY ΑΝΘΡΩΠΟY
Συνέργεια χάριτος καὶ ἐλευθερίας. Ἀπουσία δογματικοῦ προσδιορισμοῦ ἀπὸ διάφορα θέματα.

4. ΜΕΤΑΝΟΙΑ
Θεμέλιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς ἡ μετάνοια. Παραδείγματα ἀπὸ τὶς προσευχὲς πρὶν ἀπὸ τὴ Θεία Μετάληψη. Ἀρνητικὲς ἐπιπτώσεις ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννου τοῦ Σταυροῦ.

5. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΓΩΝΙΖΟΜΑΣΤΕ ΝΟΕΡΑ
Θέματα γιὰ τὴν πνευματικὴ ἐμπειρία τῆς προσευχῆς. Ἡ ἔννοια τῆς καρδιᾶς. Ἡ «σιγὴ τοῦ νοῦ» στὸν ἅγιο Διονύσιο τὸν Ἀρεοπαγίτη. Ὁ μυστικισμὸς ὡς ὑπεκφυγὴ ἀπὸ τὸν σταυρό.

6. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟY ΘΑYΜΑΤΟΣ
Θεραπεία μὲ προσευχή. Ἀπροσεξία στὸ θαῦμα: Ἡ ἀμετανοησία καὶ ἡ ἀναζήτηση τῆς “παλαιᾶς εὐτυχίας”. Τὸ οἰκτρὸ τέλος.

7. Η ΘΕΙΑ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΗ
Ἡ ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου «διὰ τὴν ἡμῶν σωτηρίαν». Γνώμη γιὰ τὸν π. Σέργιο Μπουλγκάκωφ. Ὁ Παῦλος Εὐδοκίμωφ. Ἡ ἀποτελμάτωση τῆς θεολογίας.
Παράρτημα ΙΙ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟY Δ. ΜΠΑΛΦΟYΡ

Ἐπιστολὴ 1:
Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΝΤΕΙΟ
Ἡ ἀδελφότητα τῆς «Ζωῆς». Ἡ δυνατότητα νὰ ζήσει καὶ νὰ σπουδάσει στὴν Ἑλλάδα. Ἡ διακοπὴ τῆς πνευματικῆς ὑπακοῆς στὸν Γέροντα Σιλουανό.

Ἐπιστολὴ 2:
Ο ΙΔΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑYΤΟ ΤΟY
Ταραχὴ ἐξαιτίας τῶν ὑποδείξεων τοῦ Γέροντα. Ἄδεια χωρὶς εἰρήνη. Πίστη κατ’ ἀνάγκη. Τακτοποίηση στὴν Ἀθήνα.

Ἐπιστολὴ 3:
Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΟY ΣΤΑYΡΟY
Ἡ Θεοεγκατάλειψη. Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἰωάννου τοῦ Σταυροῦ.

Ἐπιστολὴ 4:
ΘΑΡΣΕΙΤΕ!
Ἡ “Μυστικὴ Νύχτα” τοῦ Ἰωάννου τοῦ Σταυροῦ. Ἡ νομιμότητα τῆς πνευματικῆς του πείρας γιὰ κάθε εὐχέτη. Ὁ π. Γεράσιμος. “Θαρσεῖτε”! Ἡ πνευματικὴ ἀπομόνωση. Ἡ Θεοεγκατάλειψη. Τὰ παθήματα.

Ἐπιστολὴ 5:
ΚΑΙΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟY
Ἐμπειρίες στρατιωτῶν ἀπὸ τὸ μέτωπο. Κατάσταση στὴν Ἑλλάδα. Ποίημα γιὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος.

Ἐπιστολὴ 6:
ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΕΪΑΣ
Τὰ χρόνια ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Ὁ θάνατος τοῦ ἀδελφοῦ σὲ ἰαπωνικὴ αἰχμαλωσία. Ἡ μνήμη τοῦ θανάτου.

Ἐπιστολὴ 7:
ΑΦYΠΝΙΣΗ
Ἡ ζωή του. Ἡ βαθμιαία ἐπιστροφὴ στὴν πίστη. Ἡ ἀπιστία στὰ δόγματα. Ἡ στενότητα τῶν ὁμολογιακῶν ὁρίων. Ἡ ὁρμὴ γιὰ τὴν αἰωνιότητα.

Ἐπιστολὴ 8:
Ο ΑΡΧΑΡΙΟΣ
Ἡ θεολογικὴ “ἐπίθεση-αὐτοάμυνα” τοῦ π. Σωφρονίου. Ἡ βαθμιαία ἐπιστροφή. Ἡ ἀδιάπτωτη πρόνοια τοῦ Θεοῦ.

ΕYΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ, ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΧΩΡΙΩΝ