Κοινωνία και Εκπαίδευση στη Στενήμαχο Ανατολικής Ρωμυλίας (19ος αι.-1919)

Από την ίδρυση του (2011) ο Σύλλογος Φίλων του Ιερού Ιδρύματος Ελλήνων Ανατολικής Ρωμυλίας «Η Αγία Τριάδα» έθεσε ως βασικούς του στόχους: α) να υποβοηθήσει την έρευνα για τον Ελληνισμό της Ανατολικής Ρωμυλίας, και β) να ενθαρρύνει και να προωθήσει την έκδοση και κυκλοφορία δημοσιευμάτων που αφορούν ποικίλες πτυχές της παρουσίας των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωμυλίας είτε στις αλησμόνητες πατρίδες είτε στις εγκαταστάσεις τους στην ελληνική επικράτεια, Η «Βιβλιοθήκη Ανατολικής Ρωμυλίας» είναι, επομένως, καρπός της προσπάθειας του Δ.Σ. του Συλλόγου, που φιλοδοξεί να προσφέρει στέγη, με υπεύθυνο και συστηματικό τρόπο, σε κάθε δημοσίευμα που σχετίζεται με την Ιστορία, την Εκπαίδευση, τα Γλωσσικά Ιδιώματα, την Οικονομία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό, αλλά και κείμενα λαογραφικά και αυτοβιογραφίες που σχετίζονται με τα ήθη και έθιμα και προσωπικότητες του τμήματος αυτού του Ελληνισμού. Το βιβλίο αυτό είναι η μεταπτυχιακή εργασία τον Θεμιστοκλή Ε. Μουτσίση, με την οποία ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στον Τομέα Παιδαγωγικής του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Με την έρευνά του αυτην ο συγγραφέας, που αξιοποίησε αρχειακό υλικό και από την Βουλγαρία, προσκομίζει νέα στοιχεία για την εκπαίδευση της Στενημάχου και της περιοχής της και, για τον λόγο αυτό, αποτελεί ευπρόσδεκτη συμβολή στην εκπαιδευτική ιστορία της Ανατολικής Ρωμυλίας, γενικότερα, η οποία είναι σχετικά ισχνή. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Προλογικό Σημείωμα Πρόλογος Χρονολογικός πίνακας Εισαγωγή Σκοπός και επιμέρους στόχοι της εργασίας Βασικές πηγές και μεθοδολογία της έρευνας Συμβολή της εργασίας Δομή της εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o: ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ου ΑΙ. ΕΩΣ ΤΟ 1919: ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΛΑΩΝ 1.1. Σχέσεις Ελλάδας- Βουλγαρίας: "Από την ομόθρησκη αλληλεγγύη των πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα, στην οριστική ρήξη" 1.2. Βουλγαρική Εξαρχία 1.3. Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου 1878 1.4. Συνέδριο του Βερολίνου: Η τριχοτόμηση της Βουλγαρίας 1.5. Ανατολική Ρωμυλία: Ο οργανικός νόμος 1885 και έπειτα: Προσπάθειες μετατροπής της Ανατολικής Ρωμυλίας σε "νέα Βουλγαρία" Η συνθήκη του Νεϊγύ και ο εκπατρισμός των Ελλήνων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: ΙΣΤΟΡΙΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΤΕΝΗΜΑΧΟΥ 2.1. Η Στενήμαχος 2.2. Περιγραφή της πόλης Κύριες ασχολίες των κατοίκων της ελληνικής κοινότητας Γιορτές- Έθιμα Εκκλησιαστική - Μοναστηριακή οργάνωση 2.3. Τα χωριά γύρω από τη Στενήμαχο Τα Βοδενά Η Κούκλαινα 2.4. Εσωτερική διοίκηση Στενημάχου 2.5. Προσωπικότητες των τεχνών και των γραμμάτων από τη Στενήμαχο Η γυναικεία δράση και προσφορά ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΣΤΕΝΗΜΑΧΟ. Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ 3.1. Εισαγωγικά 3.2. Η πρώτη περίοδος (1800- 1856): Ίδρυση των πρώτων εκπαιδευτηρίων και ο ρόλος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Τύποι σχολείων - μαθητές - διδάσκαλοι Πρόγραμμα μαθημάτων 1833 Ο ρόλος της Εκκλησιαστικής και Πνευματικής Κεντρικής Επιτροπής 1836 H κατάσταση στα εκπαιδευτικά από το 1841 και έπειτα Ο δεύτερος κώδικας της σχολής Στενημάχου 1851 Ο κανονισμός των αλληλοδιδακτικών και ελληνικών σχολείων του Οικουμενικού Πατριαρχείου 1846 3.3. Η δεύτερη περίοδος (1856-1870): Βελτίωση των υποδομών και η παρουσία σημαντικών εκπαιδευτικών προσωπικοτήτων Οι διατάξεις του Hatti-Humayun (1856) και οι παραχωρήσεις στην εκπαίδευση των μειονοτήτων Πρόγραμμα της Ελληνικής Σχολής το 1859 Σχολεία - διδάσκαλοι - μαθητές/τριες και πρόγραμμα μαθημάτων από το 1863 έως το τέλος της περιόδου 3.4. Τρίτη περίοδος: 1870 - 1906 Η εκπαίδευση ως μέσο άμυνας του Ελληνισμού Σχολεία - διδάσκαλοι - μαθητές/τριες και σχολικά εγχειρίδια από το 1871 Η ίδρυση των Ζαριφείων διδασκαλείων και η συμβολή τους στην πνευματική πρόοδο του τόπου Η επαναλειτουργία της Ιερατικής Σχολής Νυχτερινό σχολείο Ο ρόλος των Φιλεκπαιδευτικών Συλλόγων: ίδρυση, σκοπός λειτουργίας, δραστηριότητες Φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι Στενημάχου H Κεντρική Επιτροπή Εκπαίδευσης (Κ.Ε.Ε.) και ο ρόλος της Σχολεία - διδάσκαλοι - μαθητές/τριες το έτος 1885 Ο σχολικός νόμος "περί δημοσίας εκπαιδεύσεως" του 1891: Οι πρώτες προσπάθειες της έμμεσης αφομοιωτικής πολιτικής των Βουλγάρων Η εκπαίδευση κατά την πρώτη δεκαετία του 20ού αι.: Σχολεία - διδάσκαλοι - μαθητές/τριες 3.5. Η κατάσταση στα εκπαιδευτικά από το 1906 και έπειτα 3.6. Συγκεντρωτικός πίνακας της εκπαίδευσης 3.7. Επιλογικά για την εκπαίδευση στη Στενήμαχο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: ΒΛΑΣΙΟΣ ΣΚΟΡΔΕΛΗΣ (1835-1897) 4.1. Βιογραφία - εργογραφία 4.2. Οι παιδαγωγικές απόψεις του Βλάσιου Σκορδέλη Ρόλος του σχολείου: η σημασία της θρησκευτικής και εθνικής αγωγής Ρόλος δασκάλου: σημασία - αποστολή Προσόντα - αρετές - χαρακτηριστικά εκπαιδευτικού Σχολείο - δάσκαλος και κοινωνία Διδασκαλία: μορφές, μέθοδοι και στάδια Εκπαίδευση εκπαιδευτικών Σχέσεις εκπαιδευτικού - μαθητών: ιεραρχία, εξουσία, υποταγή Μαθητής: η έμψυχος και λογική ύλη Εκπαίδευση θηλέων Δυσκολίες εκπαιδευτικού έργου Διδακτικά όργανα - βιβλιοθήκη Επιλογικά για τη δράση και την προσφορά του Βλάσιου Σκορδέλη ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ